Jak uniknąć odpowiedzialności za długi firmowe małżonka?
Dzień dobry, dziś rozwiniemy temat odpowiedzialności za długi firmowe małżonka, jak uniknąć zobowiązania oraz jaki wpływ na sprawę ma rodzaj prowadzonej działalności.
Pozostając w związku z partnerem lub współmałżonkiem będącym przedsiębiorcą, raczej nie zastanawiamy się nad prawnymi konsekwencjami, jakie potencjalnie mogą nas w związku z tym spotkać. Tymczasem będą one różne m.in. w zależności od formy prawnej biznesu czy od prawnego charakteru relacji, w jakiej pozostajemy.
W dzisiejszych czasach prowadzenie własnej działalności gospodarczej jest coraz bardziej popularne, zwłaszcza z uwagi na to, że coraz częściej w ogłoszeniach dotyczących zatrudnienia można spotkać się z wymogiem samozatrudnienia. Warto wiedzieć, jakie konsekwencje prawne i jaka odpowiedzialność majątkowa towarzyszy osobom, które pozostają w formalnym lub nieformalnym związku z przedsiębiorcą – i umieć się przed nimi zabezpieczyć.
Różne formy prawne działalności, różna odpowiedzialność majątkowa
Na początku wskazać należy, w jakich formach organizacyjno-prawnych wykonywana może być działalność na gruncie polskiego porządku prawnego oraz jaki zakres odpowiedzialności majątkowej dotyczy poszczególnych form.
Podstawową formą działalności gospodarczej jest jednoosobowa działalność gospodarcza. Jest to jedna z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, jednak przedsiębiorca, wybierając tę formę, za wszelkie zobowiązania związane z jej prowadzeniem ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem.
Inną formą działalności jestspółka cywilna, która może być prowadzona przez co najmniej dwóch wspólników. Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie (wspólnie) za jej zobowiązania całym swoim majątkiem.
Możliwe jest również prowadzenie działalności w formie spółki. Wyróżniamy spółki osobowe, tj. spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową, spółkę komandytowo-akcyjną oraz spółki kapitałowe, tj. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną. Wspólnicy spółki jawnej odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania całym swoim majątkiem.
W przypadku spółki partnerskiej odpowiedzialność kształtuje się w ten sposób, że jest rozgraniczona. Partner ponosi odpowiedzialności za swoje działania lub zaniechania związane z wykonywanym przez siebie wolnym zawodem, zaś zobowiązania spółki nie związane z wykonywaniem wolnego zawodu odpowiedzialność ponoszą wszyscy partnerzy. Przy czym umowa spółki może ukształtować odpowiedzialność w ten sposób, że jeden lub więcej partnerów spółki ponosić będzie pełną odpowiedzialność. Nadmienić należy, że spółka partnerska przewidziana jest jedynie dla osób wykonujących wolny zawód, najczęściej są to lekarze, adwokaci, architekci.
Jeśli chodzi o spółkę komandytową, to odpowiedzialność zależy od tego który ze wspólników jest komplementariuszem, a który komandytariuszem. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania do wysokości sumy komandytowej, która określona jest w umowie. Wspólnikiem ponoszącym odpowiedzialność całym swoim majątkiem jest komplementariusz. W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej, akcjonariusz nie ponosi odpowiedzialności za jej zobowiązania poza pewnymi wyjątkami np. wskazanie nazwiska akcjonariusza w firmie spółki, zaś komplementariusz ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.
Wśród przedsiębiorców bardzo popularną formą prowadzenia działalności gospodarczej w ostatnim czasie jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Odpowiedzialność za zobowiązania ponosi spółka, która odpowiada swoimi własnymi aktywami. Jeśli chodzi o spółkę akcyjną, to podobnie jak spółka z o.o., odpowiada ona za swoje zobowiązania swoimi aktywami.
Istotnym z punktu widzenia odpowiedzialności za długi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej jest wskazanie różnic pomiędzy sytuacją, kiedy zadłużony przedsiębiorca pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólność majątkowa małżeńska, a sytuacją gdy ten sam zadłużony przedsiębiorca pozostaje w związku małżeńskim, gdzie ustanowiona została rozdzielność majątkowa.
W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonek będący przedsiębiorcą odpowiada wyłącznie swoim majątkiem osobistym za zaciągnięte zobowiązania. Sam fakt ustanowienia rozdzielności nie jest jednak wystarczający, aby przy odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorcy była ona skuteczna. Wymagane jest w tym przypadku spełnienie dwóch przesłanek (muszą być one spełnione łącznie):
- zobowiązanie musi być zaciągnięte po ustanowieniu rozdzielności majątkowej,
- wierzyciel przedsiębiorcy był poinformowany o fakcie pozostawania przez dłużnika w ustroju rozdzielności majątkowej.
Rozsądnym, a wręcz koniecznym wydaje się w takiej sytuacji ujawnienie informacji o rozdzielności majątkowej w odpowiednich rejestrach – np. KRS. Można też poinformować wierzyciela o fakcie pozostawania w ustroju rozdzielności majątkowej poprzez zawarcie odpowiedniego zapisu/ oświadczenia w umowie dotyczącej danego zobowiązania. Nie ma przy tym obowiązku, aby wierzyciel znał treść umowy ustanawiającej rozdzielność. Koniecznym jest poinformowanie wierzyciela w taki sposób, aby było to możliwym do wykazania przed sądem.
Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona w każdym czasie poprzez zawarcie umowy przed notariuszem albo na podstawie orzeczenia sądu. Wspomnieć należy, że w przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej, to na małżonkach ciąży ciężar wykazania, iż wierzyciel wiedział o tym, że małżonkowie pozostają w takim ustroju majątkowym. Dlatego też ważnym jest dopilnowanie ujawnienia tej okoliczności właśnie w KRS, gdyż jest to rejestr jawny, a wierzyciel nie będzie mógł zasłonić się niewiedzą w tym zakresie.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku pozostawania przez przedsiębiorcę w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólność majątkowa małżeńska.
W zależności od okoliczności powstania stosunku zobowiązaniowego, wierzyciel może zaspokoić się bądź to z majątku wspólnego, bądź majątku osobistego małżonka. Jeśli zobowiązanie zostało zaciągnięte przez oboje małżonków, będą oni odpowiadać całym swoim majątkiem. Jeśli zobowiązanie zaciągnął jeden małżonek, ale drugi wyraził na to zgodę, wówczas małżonkowie będą odpowiadać majątkiem wspólnym, a małżonek zaciągający zobowiązanie również majątkiem osobistym. Jeżeli zobowiązanie powstało bez zgody współmałżonka, wówczas przedsiębiorca zaciągający takie zobowiązanie za dług odpowie z majątku osobistego, jak też z wynagrodzenia za pracę, z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, a także z korzyści uzyskanych z prawa autorskiego i praw pokrewnych. Jeśli dług powstał w związku z prowadzeniem przez małżonka przedsiębiorstwa, wchodzącego w skład majątku wspólności majątkowej, wierzyciel może zostać zaspokojony również z przedmiotów majątkowych należących do tego przedsiębiorstwa.
Odpowiedzialność za długi partnera-przedsiębiorcy
Odpowiedzialność za zobowiązania przedsiębiorcy w przypadku osób pozostających w związku partnerskim co do zasady nie występuje. Jedyny wyjątek stanowi tutaj odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe partnera na podstawie art. 111 ustawy Ordynacja podatkowa.
Osoba pozostająca z przedsiębiorcą w faktycznym pożyciu (konkubent) odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Jest to sytuacja wyjątkowa, która może nastąpić, gdy przedsiębiorca nie będzie regulował swoich zobowiązań o charakterze publiczno-prawnym lub jego majątek nie wystarczy na ich zaspokojenie.
Jak zabezpieczyć swój majątek, będąc w związku z przedsiębiorcą?
Odpowiadając na pytanie jak zabezpieczyć się przed ponoszeniem majątkowych konsekwencji w związku z zobowiązaniami przedsiębiorcy wskazać należy, że osoby pozostające w związku małżeńskim winny rozważyć ustanowienie rozdzielności majątkowej, gdyż jest to najlepsza forma obrony przed ewentualnymi długami współmałżonka wynikłymi w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Przy czym należy pamiętać o wspomnianych wyżej okolicznościach warunkujących skuteczne zwolnienie z odpowiedzialności za długi w przypadku rozdzielności majątkowej.tymaczesm pięknej wiosny dla wszystkich Państwa!!!
Joanna Świątek – Wojnarowska prawnik