Ustawodawca słusznie uaktualnił szeroko rozumiane prawo cmentarne – zakładane zmiany znacznie bardziej przystają do rzeczywistości niż poprzednie. Nowe zasady pochówku – ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych umożliwia zatem wybór osoby, która będzie odpowiedzialna za pochówek. Przepisy określają hierarchię osób uprawnionych do organizacji pogrzebu – w pierwszej kolejności jest to osoba wskazana w testamencie zmarłego, następnie współmałżonek, potem bliższa lub dalsza rodzina i powinowaci
Przepisy zostaną doprecyzowane, albowiem obecne regulacje nie wskazują jednoznacznie granic uprawnień przysługujących osobie, która wniosła opłatę za pochówek. Zmiany obejmą również przepisy związane z cmentarzami.
Dotychczas ustalenie kolejności prawa do pochówku bywało problematyczne zwłaszcza w sytuacji, gdy zmarły miał już nowego partnera lub partnerkę, a nie sfinalizował jeszcze rozwodu.
Według nowego przepisu ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych najważniejsza jest ostatnia wola zmarłego. Po zmianach prawo do organizacji pochówku zwłok, szczątków ludzkich lub popiołów ludzkich, obejmujące w szczególności organizację pogrzebu, zapewnienie lub wybór miejsca pochówku oraz decyzję co do kremacji, mają kolejno: podmiot wskazany w testamencie osoby zmarłej, pozostały małżonek, krewni zstępni, krewni wstępni, krewni boczni do czwartego stopnia pokrewieństwa, powinowaci w linii prostej do pierwszego stopnia.
Obecnie obowiązujące przepisy często prowadzą do sporów w sytuacjach, w których dochodzi kolizji praw majątkowych przysługujących względem miejsca pochówku z prawem do kultu pamięci osoby zmarłej przysługującym osobom najbliższym zmarłemu .
Od dnia pochówku w danym grobie rezerwacja miejsca pochówku ulegnie przekształceniu w prawo do grobu. Ma ono przysługiwać kolejno: osobie wskazanej w testamencie, małżonkowi i krewnym zstępnym fundatora grobu (dzieciom, wnukom, prawnukom), krewnym wstępnym (rodzicom, dziadkom, pradziadkom) i krewnym bocznym (np. rodzeństwu) do czwartego stopnia pokrewieństwa, powinowatym w linii prostej do pierwszego stopnia oraz osobie, która dobrowolnie zobowiązała się do pochowania zwłok. Jeżeli osoba zmarła nie spisała testamentu, prawo do grobu będzie przysługiwać rodzinie w wyżej wymienionej kolejności ustawowej.
Prawo do grobu ma obejmować prawo do wybudowania nagrobka w sposób zgodny z regulaminem cmentarza, wnioskowanie o przeprowadzenie ekshumacji, zgłoszenie sprzeciwu wobec likwidacji grobu, dokonywanie zmian w nagrobku oraz podejmowanie decyzji w sprawie jego dekoracji, czy decyzji o sposobie opieki nad grobem. Prawo do grobu, w odróżnieniu od prawa do rezerwacji miejsca pochówku, nie będzie miało charakteru majątkowego. Będzie niezbywalne i niedziedziczne. Ma wygasać po 20 latach od dnia pochowania ostatnich zwłok, szczątków ludzkich lub popiołów ludzkich w danym grobie. Po upływie tego czasu, prawo będzie mogło być odnowione na kolejne 20 lat. Jeżeli jednak właściciel cmentarza pobiera opłaty, wydłużenie prawa do grobu będzie wymagało uiszczenia takowej.
Nowa ustawa ma doprecyzować również kwestie związane z cmentarzami. Zgodnie z projektem cmentarze będą mogły być zakładane jedynie przez gminy, związku międzygminne, kościoły i związki wyznaniowe. Ma to zapobiec powstawaniu cmentarzy w celach komercyjnych.
z jesiennym pozdrowieniem
Joanna Świątek – Wojnarowska Prawnik